Deprem kuşağı
Türkiye, dünya'nın önemli deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya kuşağı üzerindedir. Kuzey Anadolu fayı boyunca 1939 yılından bu yana pek çok büyük ve yıkıcı deprem yaşanmıştır.
Türkiye'nin iklimi
Türkiye'nin üç tarafının denizlerle çevrili olması, dağların konumu ve yeryüzü şekillerinin çeşitlilik göstermesi, farklı özellikte iklim tiplerinin doğmasına yol açmıştır. Kıyı bölgelerinde denizlerin etkisiyle daha ılıman iklim özellikleri görülür. Kuzey Anadolu Dağları ile Toros Sıradağları, deniz etkilerinin iç kesimlere girmesini engeller. Bu yüzden iç kesimlerde karasal iklim özellikleri görülür.
Türkiye direyi
Türkiye direyi birçok farklı hayvan türünü barındırması ile dikkat çeker. Anadolu'nun Asya ile Avrupaarasındaki konumu bunda başlıca etkendir. Farklı iklim özelliklerinde coğrafi bölgelere sahip olduğu için,biteyinin diğer Orta Doğu ülkelerine göre daha zengin (850 cins altında toplanan 9.000 tür bitki) olması ise diğer önemli etkendir ve bu yüzden, farklı iklim ve besin ihtiyacı olan birçok hayvan türü kendisine uygunyaşam alanı bulabilmektedir.Böylece, Türkiye'de yalnızca Akdenizdireyinin değil, Orta ve Doğu Avrupa, Orta Doğu, Kafkaslar ve Arap Yarımadası direylerinin de tipik türleri bulunmaktadır. Ayrıca Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında, çok daha fazla memeli tür barındırır ve bu da Türkiye direyinin ne tipik Avrupa direyine ne de tipik Orta Doğu direyine kategorize edilebildiğini gösterir.
Türkiye direyine ait 160 memeli, 418 kuş, 120 sürüngen, 22 kurbağa, 127 tatlı su balığı, 384 deniz balığı olmak üzere toplam 1.230 civarında omurgalı tür tanınır. Ama bu türlerin bazıları tamamen tükenmek üzeredir, bazıları da tehlike altında bulunmaktadır.
Türkiye Biteyi
Yaklaşık 10 milyon kilometre karelik alana sahip Avrupa Kıtası'nda 12 bin bitki türü bulunurken, benzerine az rastlanan bir bitki zenginliğine sahip olan Türkiye'de 9250'yi aşkın bitki çeşidi bulunuyor.Türkiye 3000 adet endemik bitki türüne sahip,bu sayı tüm Avrupa kıtasında ise 2750.Türkiye'nin en çok endemik bitkiye sahip iki ili ise 578 bitkiyle Antalya ve 478 bitkiyle Konya.Türkiye haricinde Avrupa´nın en çok endemik bitkisine sahip ülkesi Yunanistan´da sadece 800, rakip ülke İtalya´nın ise 712 endemik bitkisi bulunuyor.
Toplam bitki sayısında Türkiye´nin 9 bini aşkın bitkisi varken Bulgaristan´ın 3 bin 650, Yunanistan´ın 5 bin, Irak´ın 4 bin, İran´ın 8 bin, Fransa´nın 4 bin 500, Almanya´nın 2 bin 500, İtalya´nın 5 bin 600, İspanya´nın 5 bin, Romanya´nın 3 bin 400, İngiltere´nin 2 bin, Macaristan´ın 2 bin 214, İzlanda´nın 377, Norveç´in ise bin 715 adet bitki türüne sahip oldukları biliniyor.
Türkiye'nin ekonomisi
Ana madde: Türkiye Ekonomisi
Kuruluş yıllarında Osmanlı Devleti'nin yıkılış döneminin savaş yenilgileri geçmişiyle başlayan Türkiye ekonomisi 1923sonrası yıllarda harap vaziyetteydi. İstanbul ve İzmir haricinde ne sanayi, ne sermaye sınıfı, ne altyapı, ne de eğitim mevcuttu. En basit ürünler dahi ithal edilmek zorundaydı. 12 milyonluk nüfusun büyük çoğunluğunu okuma yazma bilmeyen yoksul insanlar oluşturuyordu. Anadolu'daki büyük toprak sahipleri de sanayi burjuvazisini oluşturmaktan çok uzaktı.Bu yüzden hızlı bir kalkınmaya ihtiyaç vardı.Bunu gerçekleştirmek için 17 Şubat - 4 Mart 1923 tarihlerinde İzmir İktisat Kongresi toplandı.Yeni kurulacak devletin ekonomisinin ana ilkeleri belirlendi.Bu ilkeler II. Dünya Savaşı başlayana kadar başarıyla uygulandı.1929 - 1939 yılları arasında dünya sanayi üretimi %19 artarken, Türkiye'de sanayi üretim artışı %96'yı buldu. Sovyetler Birliği ve Japonya dışında hiçbir ülke, bu alanda Türkiye'den daha hızlı bir büyüme sağlayamadı. 1924 - 1938 arasındaki 11 bütçenin kesin hesabı denk bağlanmış, 3'ü fazla vermiş, sadece 1'i açıkla (içinde Aşar vergisinin kaldırıldığı 1925 yılı ) kapanmıştır.1923-1938 yılları arasında ortalama yıllık % 4-6 oranında reel büyüme hızı elde edildiği halde enflasyon çok düşüktür.1930'da T.C. Merkez Bankası kurulmuş, 1931'de 6127 kilo olan, T.C. Merkez Bankası âltın mevcudu, 1938'de 26190 kiloya ulaştırılmış, Düyun-u Umumiye Borçlarının, 1933'te yapılan anlaşmaya uygun olarak ödenmesini sürdürülmüş, ödemeler dengesi ile devlet bütçesi dengesi kurularak korunması sağlanmıştır.1930-1937 yılları arasında sürekli olarak dış ticaret fazlası sağlanmıştır.En son dış ticaret fazlası 1946'da sağlanmış olup 62 yıldır sürekli açık verilmektedir.
II. Dünya Savaşı sonrasına kadar devlet ekonomisiyle yaşayan toplum, 1950'den sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin de etkisiyle büyük bir kapitalist sanayi kalkınma dönemine girdi. Bugün de sürmekte olan bu kalkınma süreci özellikle büyük toprak sahiplerinin, hızla modern sermaye sınıfına dönüşmesine yolaçtı.Anadolu'nun kalkınması ve alt yapısının oluşması sürecinde 200 milyar ABD dolarından fazla borç oluştu. GAPprojesi ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu teşvik programları halen sürmektedir.
Yıllık ortalama %6 üzerindeki ekonomik gelişme ile beraber büyük bir değişim ve modernleşme başladı. Öncelikle İstanbul,İzmir, Adana ve Mersin, gibi Batı bölgeleri, 1980'den sonra da bütün Anadolu illerinde özellikle Bursa, Gaziantep veKayseri 'de büyük sermaye ve sanayi oluştu. Sabancı, Koç, Zorlu gibi kurulan onlarca büyük sanayi holdinginin yanında yüzbinlerce büyük, orta ve ufak ölçekteki şirket, ve oluşan işçi sınıfı, dinamik bir ekonominin taşıyıcıları oldular.
Forbes dergisine göre Mart 2008'den itibaren Türkiye'nin malî merkezi olan İstanbul'da 35 tane bilyoner yaşamaktadır (2007'de 25 taneden bir çoğalma). Böylece İstanbul, Moskova (74 bilyoner), New York (71) veLondra'dan (36) sonra dördüncü sırada bulunarak Hong Kong (30), Los Angeles (24), Mumbai (20), San Fransisko (19), Dallas (15) ve Tokyo'dan (15) daha çok bilyonere sahiptir.
Günümüzde Türkiye ekonomisi, dünyanın en büyük 17. ekomomisidir. Hedef ise, cumhuriyetin 100. yılında (2023), dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasında yer almaktır. 2009 Ocak ayı itibarıyla Türkiye'de işsizlikoranı Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) %15,5 olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye'de eğitim
Kuruluş yıllarında toplam 12 milyonluk nüfusun büyük çoğunluğu okur-yazar değildi. Günümüzde bu oran %90'dır. Türkiye eğitim sistemi; 8 yıllık temel eğitime dayanır. Daha sonra 4 yıllık orta öğrenim dönemi vardır. Üniversiteye geçiş Öğrenci Seçme Sınavı ile gerçekleştirilir. Yaygın eğitim kurumları bazında halkeğitimler bulunmaktadır. Açıköğretim sistemi de pekçok öğrenci tarafından kullanılmaktadır.
1930'lara kadar İstanbul Teknik Üniversitesi ile birlikte İstanbul Üniversitesi ülkedeki sadece iki üniversite iken, günümüzdeüniversite sayısı 125'tir.Üniversitesi olmayan il yoktur.Shangai Jiao Tong üniversitesinin 2003 yılından beri yürüttüğü kapsamlı araştırma sonucunda İstanbul Üniversitesi dünyanın en iyi 500 üniversitesi arasında gösterilmektedir.
Türkiye'nin en eski üniversitesi olan İstanbul Üniversitesi'nin kuruluş tarihi 1453 yılına, en eski teknik üniversitesi olanİstanbul Teknik Üniversitesi'nin kuruluş tarihi ise 1773 yılına dayanır.
1961 Anayasasının 120. maddesinde üniversiteler özerk kuruluşlar olarak yer alırken, 27 Ekim 1960 tarihli 115 sayılı yasa, 1946 tarihli 4936 sayılı yasanın bazı maddelerini değiştirip yeni maddeler eklemiştir. Bu yasayla Milli Eğitim Bakanlığı'nın Üniversite üzerindeki yetkileri azalmış, fakülte kurullarına daha geniş katılım sağlanmış ve kadro tıkanıklıklarını aşmak üzere yeni düzenlemeler getirilmiştir. Kısaca yönetim, teşkilat, öğretim üyelği ve yardımcılığı konularında daha geniş özerklik koşullarında yeni esaslar konmuştur.
2002 MEB istatistiklerine göre; toplam 6065 lise (ortaoğretim) bulunmaktadır. Bunların 2637'si genel(düz) lise (özel liseler dahil), 3428 tanesi ise mesleki lisedir. http://www.meb.gov.tr/Stats/Apk2002/61.htm
Türk kültürü ==
Anamadde: Türk kültürü
Türkiye'de Felsefe
Tanzimat dönemiyle Batılılaşmaya başlayan Türklerde modern felsefe ilk olarak askeri ve teknik alanlarda, medrese dışında kurulan yeni okullarda yerleşti. Yanyalı Esat Efendi yeni Aristocu çeviriler yaptı.
19. yüzyıldaki yenileşme hareketlerinde Münif Paşa’yla başlayan Batı etkisi, Osmanlı aydınlarını üstün Batı siyaset ve bilimini memlekete uyarlamaya sevketmiştir. Yeni Osmanlılar derneğinde toplanan Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Suavi, Agah Efendi, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa Fransız düşünürlerinin etkisinde kaldılar, laik felsefenin ilk başlatıcıları oldular, bu aydınlar geç kalmış Osmanlı aydınlanmacıları ve ansiklopedistleriydi.
Cumhuriyetten sonra yayımlanan ilk felsefe dergisi Felsefe ve İçtimaiyat Mecmuası’dır ( 1927). Kurucuları Mehmet Servet ile Hilmi Ziya Ülken'dir. Kadrocular bir siyaset felsefesi geliştirmeye çalıştılar.
Türk mutfağı
Anamadde: Türk mutfağı
Türk mutfağı, Çin ve Fransız mutfaklarıyla beraber dünyanın en zengin mutfaklarındandır. Coğrafyası ve tarihi gereği, Türk mutfağı çok büyük bir çeşitlilik oluşturur. Türk mutfağı, Mezopotamya ve Balkan mutfaklarıyla etkileşime girmiştir, İstanbulOsmanlı Saray mutfağı da Türk mutfağının önemli bir kısmını oluşturur.
Osmanlı Saray Mutfağı'ında çok çeşitli çorba, zeytinyağlı sebze, etli yemek, balık, börek, tatlı mönüleri mevcuttur. Saray mutfağı, Bizans İmparatorluğu'dan Osmanlı'ya yüzyılların saray zevki ve tecrübesiyle oluşan elit bir mutfaktır. O dönemlerde, Halk ve köy mutfağı ise sade ve basittir.
Her yörenin ve köyün kendine özgü yemekleri bulunmaktadır.
Günümüzde, Saray kültürü ile halk kültürünün karışımı bir "Türk mutfağı" ortaya çıkmıştır. Birçok saray yemeği, halk tarafından benimsenmiştir.
Türk mutfağı;
Türkiye'de Basın - Yayın
Türkiye'de Radyo ve Televizyonculuk basın özgürlüğüne göre yürütülmektedir. TRT (Türkiye Radyo Televizyon Kurumu) kamu yayıncılığı yapmakta olup Türkiye'nin ilk televizyon kanalıdır.
Türkiye'de 21 ulusal, 14 bölgesel ve de 229 yerel televizyon kanalı yayın yapmaktadır.
3984 sayılı Kanuna göre, Türkiye'de özel yayıncılığı RTÜK denetlemektedir.
Türkiye'de Sinema
İlk Türk filmi Fuat Uzkınay tarafından çekilen ' Ayastefanos'daki Rus Abidesinin Yıkılışı' ( 1914) oldu. Metin Erksan'ın yönettiği siyah beyaz film Susuz Yaz 1964 Berlin Uluslararası Film Festivali'nde Altın Ayı ödülünü kazanmıştır. 1970'li yıllarda Yeşilçam film sektörü Türkiye'ye sayısız film kazandırdı ve önemi bugün de her zaman belirtilmektedir. Türkan Şoray, Filiz Akın, Hülya Koçyiğit, Yılmaz Güney, Kadir İnanır, Cüneyt Arkın,Ediz Hun, Kartal Tibet gibi daha birçok sanatçının profesyonel oyunculukları bugün bile bir örnek teşkil etmektedir. Fakat 1970'li yılların sonlarına doğru pornografik içerikli filmlere ağırlık verilmesiyle, film sektöründe bir yozlaşma süreci başladı. Bunun sonucunda eskisi gibi önemli filmler çekilememeye ve de Türkiye genelinde önceden dolup taşan sinemalar bir bir kapanmaya başladı.
Politik yaşamın durduğu 80'li yıllarda cezaevinden kaçarak Fransa'ya yerleşen Yılmaz Güney'in Yol filmi Yılmaz Güney ve Şerif Gören'e Altın Palmiye ödülünü getirmiştir.
1990'lı yıllarda sinemanın canlanmasında " Eşkiya" filmi bu bağlamda adeta ön rol oynamıştır. 2000'li yıllara girilmesiyle Türkiye'de birçok film çekilmeye başlanmıştır. Her ne kadar Yeşilçam'da olduğu gibi henüz bir sektör haline gelmese de, bazı yönetmenlerin çabalarıyla iyi işler çıkartılabilmektedir. Örneğin Nuri Bilge Ceylan yönetmenliğindeki " Uzak" adlı film2003 Cannes Film Festivali'nde "Jüri Büyük Ödülü"nü kazanmıştır. Aynı şekilde Fatih Akın'ın yönetmenliğinde çekilen "Gegen die Wand" (Duvara Karşı) adlı film, Berlin Film Festivali'nde "Altın Ayı" ödülünü kazanmıştır.
" Kurtlar Vadisi Irak" adlı 10 Milyon dolar bütçeyle Türkiye'nin en masraflı yapımı unvanını taşıyan film, Anti-Amerikanizm içerdiği iddialarıyla Türkiye'de olduğu kadar yurt dışında da çok tartışılmaktadır.Günümüzde ise yani 2009 da A.R.O.G ve Recep İvedik 2 gündemdedir.
Türkiye'de müzik
Anamadde: Türk müziği
Geleneksel Türk müziğinin kökleri iki ana kol olarak; Selçuklu dönemine değin uzanır. Bunlar; halk çevresinde gelişen halk müziği ve aristokrasi çevresinde gelişen klasik türk müziğidir. Zira; Osmanlı döneminde; şehirlerde, saray çevresinde ve konaklarda "kâr, beste, semai, şarkı" adı verilen ezgilere rastlanırken; halk arasında ve köylerde "türkü, bozlak, uzun hava, zeybek, oyun havası" adı verilen ezgilere rastlanmaktadır. Bu yüzden, şehir ve saray çevresinde gelişen müzik bugünküTürk Sanat Müziğinin temelini; halk arasında gelişen müzik ise Türk Halk Müziğinin dayanağını oluşturmuştur. Cumhuriyet döneminde köy türküleri üzerine yapılan araştırmalar yoğunlaşmış ve pek çoğu derlenerek korunmaya çalışılmıştır.
Klasik Batı Müziği ise, cumhuriyet dönemi devrimler sonrası Türkiye'de gelişmiş ve Klasik Batı müziğine oldukça önem verilmiştir. 1924'de Ankara'da Musiki Muallim Mektebi kurulmuş ve yetenekli gençlerin Avrupa ülkelerine gönderilip yetiştirilmesi hareketi başlamıştır. İstanbul'da çalışmalarını sürdüren Darrültalimi Musiki adlı okul yeni bir yönetmelikle konservatuvar haline getirilmiştir. Çok sesli sanat müziğinde sesini Batı'da ilk duyuran Türk sanatçı Cemal Reşit Reyolmuştur.
1970'lerden sonra popüler kültürle birlikte gelişmeye başlayan popüler müzik ise, farklı kesimlerce farklı biçimlerde algılanmıştır. Önce Türk pop müziği ve Anadolu rock doğmuştur. 1980lerde gettolarda Türkiye'ye özgü arabesk müziktüremiştir; protest ve özgün müzik türleri ortaya çıkmıştır. 90lı yılların sonlarında alternatif rock, karadeniz rock, Türkçe rap, Türkçe jazz gibi türler doğmuştur. Türk Sanat Müziğinin klasik kalıplarından oldukça uzaklaşılmasıyla fantezi müzik ortaya çıkmıştır. Daha sonraları pop müzik sırasıyla arabesk ve fantezi ile karışmış; Türkiye'ye özgü arabesk-pop ve fantezi-pop türleri popüler müziğin büyük kısmını kaplamıştır.2003 yılında Eurovizyon Yarışmasında Sertab Erener, Everyway That I Can adlı şarkıyla birinci olmuştur.
Türkiye'de Spor
Anamadde: Türkiye'de spor
Geleneksel bir Türk sporu olan güreşin en önemli karşılaşması Kırkpınar Yağlı Güreşleri'dir. Türklerin MÖ 4. yy.dan beri güreş yaptıkları bilinmektedir. İlkbahar aylarında doğanın canlanışı için yapılan kutlamalarda, evlenme merasimlerinde, zafer şölenlerinde hep güreş müsabakalari yapılırdı. 1996 yılında Geleneksel Spor Dalları Federasyonu kurulmuş ve yağlı güreş için önemli bir adım atılmıştır.
Türkiye'de en çok sevilen sporlardan biri de Futboldur. Futbol ligler halinde oynanmakta ve bunların en büyüğü Turkcell Süper Ligi'dir. Lig şampiyonu olabilmiş olan takımların üçü ( Beşiktaş, Fenerbahçe veGalatasaray) İstanbul takımı, sadece bir tanesi ( Trabzonspor) ise Anadolu takımıdır. Futbol kulüpleri Türkiye Futbol Federasyonu çatısı altında toplanmıştır.
Türkiye A Milli Futbol Takımı Euro 2000 ' de 6. , 2002 FIFA Dünya Kupası 'nda 3. , Euro 2008 'de 3. olmuştur.Ayrıca Dünya Kupası tarihinde en kısa sürede golü (11 saniye) Hakan Şükür atmıştır.
Galatasaray UEFA Kupası'nı yenilmeden kazanan iki takımdan biridir , ayrıca Şampiyonlar Ligi gruplarını 3. olarak bitirip bu kupayı kazanan tek takımdır. 1999-2000 yılında, finalde İngiltere'nin Arsenal kulübünü penaltılarla yenen Galatasaray, bir Avrupa Kupası kazanan ilk Türk futbol kulübü olmuştur. Galatasaray aynı yıl; Super Kupa'yı da Real Madrid'i 2-1 yenerek kazanmıştır.Ayrıca Galatasaray 2,Fenerbahçe de 1 kere Şampiyonlar Ligi'nde çeyrek final oynamıştır.
Türkiye’de spor kulübü sayısı, 1999 verilerine göre 5.988’dir. Bunun 4.828’i futbol branşında, 1.160’ı ise diğer spor branşlarında faaliyet göstermektedir. Yani, her 10.455 kişiye bir spor kulübü düşmekte, futbol branşı baz alındığında ise her 12.967 kişiye bir futbol spor kulübü düşmektedir. İl bazında ise, Uşak'ta 3874 kişiye bir spor kulübü düşerken,Ankara’da 14.004 kişiye, İstanbul’da 14.474 kişiye bir spor kulübü düşmektedir. Böylece, Ankara, İstanbul gibi büyük iller Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. Nüfusa göre spor kulübü başına düşen en fazla insan sayısı ise Kilis'te bulunmaktadır (36.681). Yine özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerinden Kahramanmaraş, Mardin, Şırnak, Van,Şanlıurfa ve Diyarbakır'da da kulüp başına düşen insan sayısı oranları açısından iyi durumda değillerdir.
Türkiye'de spor yapan insanların toplam nüfusa oranı % 1-2 kadardır. Mevcut spor federasyonlarının lisanslı sporcu sayısı 122.939’dur. Spor federasyonları şu dallarda kurulmuştur:Atletizm, avcılık ve atıcılık, badminton, beyzbol, basketbol, bedensel engelliler, bilardo, binicilik, bisiklet, bocce, boks, briç, buz pateni,cimnastik, dağcılık, eskrim, futbol, geleneksel spor, golf, güreş, halk oyunları, halter, hapkido, hentbol, izcilik, judo, kano ve rafting, karate, kayak, kikboks, kürek, masa tenisi, modern pentatlon, motosiklet, muay tay, okçuluk, otomobil ve motor, oryantiring, satranç, sayokan, sualtı ve cankurtarma, sutopu, tekvando, tenis, triatlon, üniversite sporları, voleybol, vücut geliştirme, yelken, yüzme.
Nüfusa göre sporcu oranı 509 iken bu oran futbol branşında 148’dir. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü veFutbol Federasyonu'na kayıtlı toplam lisanslı sporcu sayısı 544.572’dir. Türkiye nüfusuna göre oranı ise 115’dir. Bu orana göre ülkemizde her 115 kişiden biri spor yapmaktadır.
Nüfus başına düşen sporcu oranı en iyi durumdaki il Yalova’dır (37). İkinci olarak Kırklareli gelmektedir (55). Sayısal açıdan en kötü durumda olan illerimiz ise Diyarbakır (375) ve Şırnak (383) gözükmektedir. Bu aradaİzmir ili nüfusu başına düşen sporcu sayısı 99, İstanbul ilinde 107, Ankara ilinde ise 153’tür. Bu verilere göre başkent Ankara dahi Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır.
Tatil ve Bayramlar
Resmî tatiller
Dinî bayramlar
Türkiye'de Ulaşım ve Taşımacılık
Yüksek Hızlı Tren
Türkiye Cumhuriyeti Karayolları
Türkiye'deki havaalanları listesi
Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanlığı
Devlet Hava Meydanları İşletmesi
Türkiye'de 10.984 km demiryolu, 450.000 km karayolu, 1.200 km suyolu, 4.621 km doğalgaz, 3.543 km ham petrol borusu bulunmaktadır.
Ayrıca Türkiye'de 120 havaalanı, 850 helikopter alanı bulunmaktadır.
Ankara Esenboğa Havalimanı
Önemli Günler ve Bayramlar
Linkler
Türkiye'nin illeri ve nüfusları
| İl | 2000 Sayımı | 1990 Sayımı | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Toplam | Şehir | Köy | Toplam | Şehir | Köy | |
| İstanbul | 11.018.735 | 10.085.600 | 933.137 | 7.195.773 | 6.779.594 | 416.179 |
| Ankara | 5.008.863 | 4.541.525 | 467.339 | 3.236.378 | 2.836.802 | 399.576 |
| İzmir | 3.370.866 | 2.732.669 | 638.197 | 2.694.770 | 2.137.721 | 557.049 |
| Bursa | 2.192.166 | 1.294.817 | 897.349 | 1.752.658 | 963.128 | 789.530 |
| Adana | 2.125.140 | 1.630.940 | 494.200 | 1.596.161 | 1.153.007 | 443.154 |
| Konya | 2.192.478 | 1.397.853 | 451.625 | 1.549.233 | 1.125.149 | 424.084 |
| Antalya | 1.719.751 | 936.330 | 783.421 | 1.132.211 | 602.194 | 530.017 |
| Nevşehir | 1.700.751 | 936.330 | 783.421 | 1.132.211 | 602.194 | 530.017 |
| Mersin | 613.854 | 425.584 | 380.212 | 1.267.253 | 788.576 | 478.677 |
| Şanlıurfa | 1.443.422 | 842.129 | 601.293 | 1.001.455 | 551.614 | 449.841 |
| Diyarbakır | 1.062.708 | 517.692 | 545.016 | 1.096.447 | 595.440 | 501.007 |
| Gaziantep | 1.560.023 | 1.342.518 | 217.505 | 1.010.396 | 738.245 | 272.151 |
| Manisa | 1.260.169 | 714.760 | 545.409 | 1.154.418 | 590.374 | 564.044 |
| Hatay | 1.300.726 | 581.341 | 672.385 | 1.109.754 | 531.707 | 578.047 |
| Samsun | 1.209.137 | 635.254 | 573.883 | 1.161.207 | 527.362 | 633.845 |
| Kocaeli | 1.206.085 | 722.905 | 483.180 | 920.255 | 579.681 | 340.574 |
| Balıkesir | 1.365.347 | 134.595 | 498.752 | 974.274 | 468.758 | 505.516 |
| Kayseri | 1.060.432 | 980.354 | 475.078 | 944.091 | 606.001 | 338.090 |
| K.Maraş | 1.002.384 | 536.007 | 466.377 | 894.264 | 407.215 | 487.049 |
| Trabzon | 975.137 | 478.954 | 496.183 | 795.849 | 331.321 | 464.528 |
| Aydın | 950.757 | 493.114 | 457.643 | 824.816 | 384.711 | 440.105 |
| Erzurum | 985.389 | 650.551 | 376.838 | 848.201 | 400.983 | 447.218 |
| Ordu | 885.358 | 416.631 | 471.134 | 826.886 | 348.028 | 478.858 |
| Van | 877.524 | 446.976 | 430.548 | 637.433 | 262.562 | 374.871 |
| Malatya | 853.658 | 499.713 | 353.945 | 704.359 | 369.243 | 335.116 |
| Denizli | 850.029 | 413.914 | 436.115 | 750.882 | 337.416 | 413.466 |
| Tokat | 828.027 | 401.762 | 426.265 | 718.738 | 308.999 | 409.739 |
| Afyon | 812.416 | 371.868 | 440.548 | 738.979 | 306.209 | 432.770 |
| Sakarya | 756.168 | 459.824 | 296.344 | 683.281 | 404.742 | 278.539 |
| Sivas | 755.091 | 421.804 | 333.287 | 766.821 | 384.832 | 381.989 |
| Muğla | 715.328 | 268.341 | 446.987 | 562.809 | 198.080 | 364.729 |
| >Eskişehir | 706.009 | 557.028 | 148.981 | 641.301 | 477.436 | 163.865 |
| Mardin | 705.098 | 391.249 | 313.849 | 558.275 | 249.032 | 309.243 |
| Yozgat | 682.919 | 315.156 | 367.763 | 578.719 | 209.947 | 368.772 |
| Kütahya | 656.903 | 318.869 | 338.034 | 577.905 | 243.151 | 334.754 |
| Adıyaman | 623.811 | 338.939 | 284.872 | 510.827 | 222.102 | 288.725 |
| Düzce | 614.266 | 430.632 | 183.634 | 273.679 | 105.834 | 167.845 |
| Tekirdağ | 623.591 | 395.377 | 228.214 | 468.842 | 258.440 | 210.402 |
| Zonguldak | 615.599 | 250.282 | 365.317 | 653.739 | 235.546 | 418.193 |
| Çorum | 597.065 | 311.897 | 285.168 | 608.660 | 254.272 | 354.388 |
| Elazığ | 569.616 | 364.274 | 205.342 | 498.225 | 274.045 | 224.180 |
| Ağrı | 528.744 | 252.309 | 276.435 | 437.093 | 158.758 | 278.335 |
| Giresun | 523.819 | 283.316 | 240.503 | 499.617 | 223.678 | 275.939 |
| Isparta | 513.681 | 301.561 | 212.120 | 434.771 | 229.796 | 204.975 |
| Çanakkale | 464.975 | 215.571 | 249.404 | 432.263 | 168.629 | 263.634 |
| Osmaniye | 458.782 | 311.994 | 146.788 | 384.104 | 237.847 | 146.257 |
| Batman | 456.734 | 304.166 | 152.568 | 344.121 | 194.664 | 149.457 |
| Muş | 453.654 | 159.503 | 294.151 | 376.543 | 103.089 | 273.454 |
| Edirne | 402.606 | 230.908 | 171.698 | 404.599 | 210.421 | 194.178 |
| Aksaray | 396.084 | 200.216 | 195.868 | 330.569 | 144.217 | 186.352 |
| Bitlis | 388.678 | 219.511 | 169.167 | 330.115 | 144.029 | 186.086 |
| Kırıkkale | 383.508 | 285.294 | 98.214 | 350.360 | 243.378 | 106.982 |
| Kastamonu | 375.476 | 174.020 | 201.456 | 423.206 | 148.861 | 274.345 |
| Rize | 365.938 | 205.245 | 160.693 | 348.776 | 134.082 | 214.694 |
| Amasya | 365.231 | 196.621 | 168.610 | 359.265 | 162.343 | 196.922 |
| Şırnak | 353.197 | 211.328 | 141.869 | 262.006 | 125.264 | 136.742 |
| Niğde | 348.081 | 126.812 | 221.269 | 301.691 | 97.286 | 204.405 |
| Kırklareli | 328.461 | 189.202 | 139.259 | 309.512 | 149.532 | 159.980 |
| Kars | 325.016 | 142.145 | 182.871 | 355.823 | 130.391 | 225.432 |
| Uşak | 322.313 | 182.040 | 140.273 | 290.398 | 146.809 | 143.589 |
| Erzincan | 316.841 | 172.206 | 144.635 | 299.251 | 144.144 | 155.107 |
| Çankırı | 270.355 | 141.186 | 129.169 | 249.344 | 104.132 | 145.212 |
| Siirt | 263.676 | 153.522 | 110.154 | 243.435 | 110.221 | 133.214 |
| Burdur | 256.803 | 139.897 | 116.906 | 254.899 | 129.112 | 125.787 |
| Bingöl | 253.739 | 123.470 | 130.269 | 249.074 | 86.648 | 162.426 |
| Kırşehir | 253.239 | 147.412 | 105.827 | 256.684 | 126.745 | 129.939 |
| Karaman | 243.210 | 139.912 | 103.298 | 215.181 | 106.051 | 109.130 |
| Hakkari | 236.581 | 139.455 | 97.126 | 172.479 | 71.522 | 100.957 |
| Sinop | 225.574 | 101.285 | 124.289 | 265.153 | 86.441 | 178.712 |
| Karabük | 225.102 | 157.756 | 67.346 | 244.177 | 152.469 | 91.708 |
| Bilecik | 194.326 | 124.380 | 69.946 | 175.797 | 90.471 | 85.326 |
| Artvin | 191.934 | 84.198 | 107.736 | 212.833 | 66.097 | 146.736 |
| Gümüşhane | 885.953 | 776.000 | 109.383 | 168.845 | 59.551 | 109.294 |
| Bartın | 184.178 | 48.002 | 136.176 | 205.834 | 43.662 | 162.172 |
| Iğdır | 168.634 | 81.582 | 87.052 | 142.601 | 55.547 | 87.054 |
| Yalova | 168.593 | 98.661 | 69.932 | 135.121 | 87.032 | 48.089 |
| Ardahan | 133.756 | 39.725 | 94.031 | 163.731 | 34.038 | 129.693 |
| Kilis | 114.724 | 74.985 | 39.739 | 130.198 | 87.219 | 42.979 |
| Bayburt | 97.358 | 41.356 | 56.002 | 107.330 | 41.295 | 66.035 |
| Bolu | 70.654 | 32.685 | 37.969 | 262.919 | 107.551 | 155.368 |
Yorumlar